Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) zijn de meest schadelijke stoffen voor mens en milieu, die door veel processen in onze leefomgeving terecht kunnen komen. Niet voor niets hebben bedrijven in Nederland de plicht om de uitstoot hiervan tot een minimum te beperken. Desondanks komen veel mensen door hun werkzaamheden in contact met ZZS, waardoor ze ziek kunnen worden of een ongeluk kunnen krijgen. Onlangs verscheen nog dit nieuwsbericht op NRC over Schiphol. Het is daarom cruciaal om de kennis rondom ZZS op een hoog niveau te krijgen én te houden. Dat is dan ook precies de uitdaging: de kennis van medewerkers continu up-to-date hebben en blijven werken aan het bewustzijn rondom de gevaren van deze stoffen. Waarom de huidige aanpak hiervoor onvoldoende slaagt, leg ik uit in dit artikel.

Vandaag A, morgen B

Naar schatting bestaan er op dit moment zo’n 350.000 verschillende soorten chemicaliën, waarvan het RIVM er 1.500 als ZZS heeft geclassificeerd. Van veel chemicaliën is dus nog niet bekend of ze in potentie een ZZS zijn. En ieder jaar worden er ook weer nieuwe chemicaliën ontwikkeld. Het is met recht een dynamisch vakgebied, want ook wet- en regelgeving op dit gebied verandert continu. Toch kan de wet- en regelgeving omtrent ZZS grote gevolgen hebben voor de samenleving. Denk aan de discussie rondom PFAS (Poly- en perfluoralkylstoffen), die ontstond nadat ze schadelijker bleken dan voorheen gedacht. Ondanks de snelle veranderingen op dit gebied, moet je hier adequaat op reageren vanuit goede informatie en kennis.

Technische kennis én bewustzijn

Volgens een recent rapport van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en Omgevingsdienst NL is het vooral technische kennis over ZZS die ontbreekt. Hoe gebruik je ZZS bijvoorbeeld in de productieketen? Wat zijn de gevolgen van verspreiding in de leefomgeving? Hoe is de wet- en regelgeving hieromtrent, bijvoorbeeld qua meldingsplicht? Deze kennis is nodig om vergunningsaanvragen van bedrijven die met deze stoffen werken te beoordelen. Maar ook voor medewerkers in het veld, zoals boa’s of buitendienstmedewerkers, wanneer ze op verdachte situaties stuiten en moeten bepalen of ergens chemicaliën zijn geloosd. Tegelijkertijd is hier ook bewustzijn van de context voor nodig. Bijvoorbeeld wat voor type bedrijf een vergunning aanvraagt of in welke omgeving er chemisch afval gevonden wordt – en wat dat betekent.

Mensen onthouden niet alles

Door de dynamiek van ZZS en snel veranderende wetgeving, is het lastig om dit kennisniveau en bewustzijn te handhaven. Zodra medewerkers van school komen vanuit een juridische of milieutechnische hoek, is hun kennis rondom ZZS-beleid al verouderd. Een medewerker weet wellicht hoe bestuurlijke processen verlopen, maar het feitelijke inzicht in gevaarlijke stoffen neemt af naarmate de tijd vordert. Veel organisaties maken vervolgens gebruik van traditionele, klassikale of online opleidingen om medewerkers bij te spijkeren. E-learning wordt in dit geval veel toegepast. Mijn inziens is dat waar het fout gaat. Dit soort trainingen zijn vaak eenmalig, waarna het kennisniveau gegarandeerd inzakt. Mensen onthouden nu eenmaal niet alles. En juist in het geval van werken met ZZS, wil je er zeker van zijn dat essentiële zaken geborgd zijn en bovenal blijven.

Een kennisdip voorkomen

Wat organisaties nodig hebben om het kennisniveau hoog te houden, is een vorm van permanente educatie. Daarbij moet je denken aan een learning platform dat met slimme algoritmen, artificial intelligence en predictive analytics voor iedere medewerker afzonderlijk het kennisniveau bepaalt en monitort. Je ontdekt zo welke onderwerpen nog lastig blijken, zodat je hier naar kunt handelen en medewerkers op dat specifieke vlak kunt bijspijkeren. Dit proces moet zich continu herhalen, zodat je als organisatie voorkomt dat medewerkers te maken krijgen met een (onvermijdelijke) kennisdip. Daarnaast moet leerstof continu bijgewerkt worden. Er komen telkens nieuwe ZZS bij en regelgeving en protocollen over hoe om te gaan met ZZS zijn continu onderhevig aan nieuwe inzichten, beleid of regels.

Nieuwe wegen bewandelen

Het belangrijkste voor medewerkers die te maken hebben met ZZS, is dat ze begrip en bewustzijn ontwikkelen om situaties te herkennen en de juiste conclusie te trekken rondom gevaarlijke stoffen. Je brein staat immers pas open voor nieuwe kennis als je de context begrijpt. En dat is geen eenmalige proces van leren en toetsen. Integendeel, het vergt continue herhaling en updates. Het gaat met ZZS immers om onze gezondheid, om het milieu en om onze toekomst. Dit vereist een hoog kennisniveau en dit dwingt je als organisatie om nieuwe wegen te bewandelen als het gaat om het trainen van professionals die voor jouw gemeente het verschil moeten maken.